Автор: Павлова Аксиния Николаевна
Быьаарыы сурук.
Остуол оонньуута нэдиэлэ5э 1 чаас,сылга-34 чаас.
Сахалар былыр-былыргаттан иллэн кэмнэригэр кору-нары оонньоон-корулээн атааралларын астыналлара.Кыьыммыт кылгас куннээх, уьун тууннээхбуолла5ына, куну-дьылы кылгатаары, туун хойукка дылы оонньуу арааьын оонньууллара.Ордук ыраахтан хоноьо кэллэ5инэ ,бэйэлэрин сахалыы торут оонньууларын санаьар эбиттэр.О5ону сайыннарар оонньуулар хайа ба5арар норуокка бааллар.О5о кыра эрдэ5иттэн ой-санаа,куус-уох,сиэр-майгы оттунэн иитиилээх буоларыгар саха оонньууларын куннэтэ оонньоттоххо,учугэй тумугу ылыахха соп.
Билинни уйэ5э о5о сайдыытыгар обугэлэрбит оонньуулара дирин суолталаа5ын ойдоон,кэмигэр сопко аттаран киэн хайысхалаахтык улэлиэхтээхпит.олох уларыйан истэ5ин аайы оонньуурдар эмиэ уларыйаллар,кэнииллэр.О5о кыра эрдэ5иттэн норуотун культуратыгар оло5урбут оонньуулары оонньоон улаатыахтаах,кини саха уратытын ымыы курдук илдьэ сылдьарыгар торуот буолар.
Бу программа5а киирбит остуол оонньууларынан буолаллар:хаамыска,тыксаан,тырыынка,хабылык,куерчэх.
Оонньууларга туттуллар тэриллэри барытын хас биирдии о5о5о баар буоларын ситиьэргэ тороппуттэргэ сорудах бэриллэн оноьуллар.
Былыргы саха остуол оонньуулара аныгы оонньуулартан сурун уратылара:
-оноьууларынан боростуой,судургу эрээри,о5ону сиэр-майгы оттунэн иитэр,этин-хаанын,ойун-санаатын сайыннарар,улэ5э кыратыттан бэлэмниир буоланнар экологическай оттунэн ыраастар.Ол курдук мастан,туостан,талахтан,кылтан.тууттэн,сарыыттан,танастан оноьуллубут оонньуурдар бааллар;
-саха оонньуурдарын ийэлэр,а5алар,эбээлэр,эьээлэр онорон-чочуйан биэрэллэрэ.Манна дьиэ кэргэн о5ону кыратыттан улэ5э сыьыаран,ба5а санаатын куодьутэн иитэрэ костор;
Сахалыы остуол оонньууларын суолталара:
-бэйэ-бэйэни истиьэргэ,комолосуьэргэ,бол5омтолоох буоларга уорэтэр;
-тулуйан олорорго,тулуурдаах буоларга иитэр;
-сымса,имигэс.бэргэн буоларга,хара5ынан холуурга уорэтэр;
-илии,тарбах былчыннара сайдарыгар комолоьор;
-ахсаан аа5а уорэнэргэ комолоьор;
Программа сыала-соруга:-саха о5отун кыра эрдэ5иттэн оонньуу ненуе сахалыы тыынна иитии;
-о5ону сахалыы остуол оонньууларыгар уорэтии;
-торут саха оонньууларынан о5ону интэриэьиргэтии,ба5атын куодьутуу;
-илии,тарбах былчыннарын сайыннарыы;
Актуальноьа:саха о5отун бэйэтин омугун оонньууларынан иитии саха эрэ омук проблемата буолбатах.Саха баай култууратын атын омуктар курдук,о5о уьулуччу тута сылдьар буолуутун омук быьыытынан уратытын,оонньуу ненуе хана да тиийдэ5инэ кыбыстыбакка кэпсиир,билэр буоларыгар иитэр.
Куутуллэр тумуктэрэ:
-о5о кыра эрдэ5иттэн норуотун култууратыгар оло5урбут оонньуулары оонньоон улаатан,кини саха уратытын ымыы курдук илдьэ сылдьар;
-ебугэ угэьин салгыыр туруктаах,етен киирэр куьа5ан дьаллыктары утары куус тумуллэрин ситиьэр;
-сахалыы остуол оонньууларын аныгы саха ыалыгар баар буоларын хааччыйар;
-тороппут о5отун кытары,о5о до5отторунуун оонньуу ненуе иллээх,эйэлээх,до5ордуу сыьыаны олохтуур;
-тороппут оскуоланы кытта ыкса сибээстээхтик улэлиирин ситьиьэр;
-о5о бол5омтолоох,сымса,бэргэн буоларын,хара5ынан холуурга уерэнэрин,илии,тарбах бытархай былчыннара сайдарын ситиьэр.